‘Eenvoudig in gebruik en discreet.’ Bij Kruidvat kun je sinds kort zelftests voor je prostaat kopen. In minder dan vijf minuten kom je te weten of je meer kans loopt op aandoeningen zoals prostaatkanker. Maar zijn dergelijke tests betrouwbaar? En kan het een bezoek aan de dokter vervangen? Uroloog en professor Charles Van Praet vertelt wat de test precies doet en of het je geld waard is.
Zelf je lichaam onderzoeken met behulp van een test of apparaat. Sinds de coronapandemie zijn er steeds meer producten waarmee je een mini-diagnose kunt stellen vanuit je luie stoel. Iedereen kent wel de coronazelftesten, waarmee je zelf kan nagaan of je corona hebt. Er zijn ook versies voor de zelfdetectie van andere virale infecties op de markt. En dit is een trend waar drogisterijketens zoals Kruidvat graag verder op inspelen.
Doe-het-zelf
De keten heeft sinds kort verschillende zelftests van hun eigen merk uitgebracht. Zo lanceerden ze een urineweginfectietest en een vitamine D-zelftest. De opvallendste nieuwe test is echter eentje exclusief voor mannen: de prostaatzelftest à 6,99 euro, een test waarmee je verschillende aandoeningen in de prostaat zou kunnen opsporen. Online zijn overigens op verschillende sites ook dergelijke prostaatzelftesten te koop.
De test van Kruidvat werkt ongeveer net zo als een coronazelftest, maar in plaats van een staal uit je neus heb je een druppel bloed nodig. Deze verkrijg je door jezelf in de vinger te prikken met de bijgeleverde naald. Het enige dat je vervolgens moet doen, is de bloedstaal toevoegen aan een andere stof en vervolgens een paar druppels van het mengsel in de test deponeren. Na vijf minuten kun je het resultaat aflezen. Is het resultaat positief, dan heb je een verhoogde waarde en kun je beter contact opnemen met je huisarts. Is het negatief? Dan zijn er geen opvallende zaken in je prostaat te bespeuren.
Barometer van de prostaat
”Deze test van Kruidvat meet de zogenaamde PSA-waarde in je bloed”, vertelt uroloog Charles Van Praet van UZ Gent aan het AD. “Dat is wel iets waar wij ook regelmatig naar kijken. PSA staat voor prostaatspecifiek antigeen. Het is een stof in ons bloed die wordt afgescheiden door prostaatcellen. Als de PSA-waarde stijgt, betekent dit dat er iets aan de hand is met je prostaat. Artsen noemen het daarom ook wel de barometer van de prostaat.”
Op welke aandoeningen kan dat wijzen? “Dat zijn er eigenlijk heel wat. In het slechtste scenario wijst een verhoogde PSA-waarde op prostaatkanker. Het zijn dan de kwaadaardige cellen die voor een verhoogd niveau zorgen. Vaak wijst een gestegen PSA ook op andere ‘onschuldige’ aandoeningen. Een veelvoorkomend voorbeeld is de vergroting van de prostaat. Dat is een natuurlijk proces bij het ouder worden en is op zich niet gevaarlijk. Ook een prostaatontsteking kan voor een positieve test zorgen. Je hebt dan mogelijk last van symptomen zoals pijn bij het plassen of koorts.”
Daarnaast zijn er nog andere tijdelijke factoren die je PSA-waarde kunnen verhogen. “Als iemand lang op een fietszadel zit, en zo druk uitoefent op de prostaat, zal hij tijdelijk een hogere PSA-waarde hebben. Een klassiek prostaatonderzoek via de aars kan trouwens hetzelfde effect geven.”
Is het een goed idee om deze zelftest te gebruiken?
“Om te beginnen ben ik blij dat deze test de aandacht rond de prostaat vergroot. Dat is goed, want er bestaat nog altijd veel schroom over bij mannen. Maar eerlijk is eerlijk, je PSA-waarde zelf in de gaten houden door middel van deze test lijkt me geen goed plan. Zoals ik daarnet aanhaalde, kan je PSA-waarde door verschillende zaken stijgen. Als je dus een volledige dag gaat fietsen of een goedaardige vergroting hebt, kun je al een vals positief resultaat hebben. Iets waardoor je je misschien nodeloos ongerust maakt.”
Bovendien kan ook het omgekeerde gebeuren. “Niet iedereen met prostaatkanker heeft een sterk verhoogde PSA-waarde. Een tumor zou dus zo juist onopgemerkt kunnen blijven. Daarnaast verschilt de interpretatie van PSA van man tot man, en moeten we rekening houden met factoren zoals de leeftijd, de grootte van de prostaat, inname van bepaalde medicatie en vroegere prostaatbehandelingen.”
Scepsis
Ook Nederlandse organisaties zijn sceptisch over de betrouwbaarheid van de zelftest: “Deze zelftests hebben beperkingen. De test geeft alleen aan of de PSA-waarde afwijkend is, maar niet hoe hoog die precies is”, valt te lezen op kanker.nl, een initiatief van KWF Kankerbestrijding, de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
“Mijn gouden raad blijft nog altijd om tussen je 50ste en 70ste levensjaar je prostaat te laten controleren door je huisarts”, zegt Van Praet. “Met een bloedafname kunnen we te weten komen hoeveel je PSA-waarde precies bedraagt en of er extra onderzoek voor nodig is. Studies tonen aan dat we op deze manier de sterfte door prostaatkanker met 20 procent kunnen verminderen.”
Bron: AD
