‘Secondenslaap’: meest onderschatte vijand achter het stuur

In slaap dommelen achter het stuur is een van de grootste, maar tegelijk meest onderschatte gevaren in het verkeer. Wie denkt dat cafeïne, een open raam, of een keiharde radio het probleem oplost, zit er flink naast. Dit ‘dodelijke dutje’ wordt alleen maar gevaarlijker nu de dagen korter worden. En zeker tijdens lange vakantieritten is het zaak op te letten voor Klaas Vaak.

Vermoeid achter het stuur: een tikkende tijdbom
Duits onderzoek laat zien dat de helft van de jonge automobilisten (tot 34 jaar) weleens moeite heeft gehad om de ogen open te houden tijdens een kort ritje. Bij het rijden van lange afstanden stijgt het aandeel naar liefst twee op de drie. Het is wonderbaarlijk dat al dat knikkebollen zo vaak goed afloopt. In veel gevallen gaat het niet verder dan een ‘waar was ik net?’-moment. Helaas gebeurt het ook dat bestuurders pas wakker schrikken bij het raken van de vangrail, een hectometerpaaltje of de berm.

Deze korte, vaak nauwelijks opgemerkte dutjes staan bekend als ‘secondenslaap’. Een schatting, gebaseerd op buitenlandse studies, geeft aan dat in zo’n 10 tot 15 procent van de ernstige verkeersongevallen vermoeidheid bij de bestuurder een belangrijke rol speelt.

Meest onderschatte risico op de weg
Secondenslaap komt vaak niet als officiële oorzaak in de rapporten terug. De termen ‘onwel geworden’ of ‘macht over het stuur verloren’ worden vaker gebruikt. Slachtoffers die het overleven, geven het indommelen ook zelden toe. Uit schaamte, of vanwege de mogelijke problemen met verzekering of justitie die zo’n bekentenis teweeg kan brengen.

DaimlerChrysler, dat ongevallenonderzoek uitvoert, rekent secondenslaap tot de absolute top van ongevalsoorzaken, samen met enkele andere vormen van afleiding. Tien jaar geleden bleek al dat een kwart van de dodelijke ongevallen op de snelweg te wijten is aan bestuurders die simpelweg hun ogen niet open konden houden. De Duitse verkeersveiligheidsraad noemt vermoeidheid dan ook het meest onderschatte risico op de weg.

Slaap je gemiddeld minder dan zes uur per nacht? Of zit je vaak met een slaaptekort achter het stuur door ploegendiensten of dubbele banen? Dan is het risico extra hoog. Logischerwijs zijn mensen die al langer dan twintig uur wakker zijn ook een gevaar op de weg. Jongere bestuurders knikkebollen vooral in de vroege ochtend, terwijl vijftigers eerder in de namiddag hun ogen amper open kunnen houden. Dit verschil komt door hun wisselende slaapritmes: jongeren hebben scherpere slaap- en waakperiodes, terwijl ouderen vaker overdag slaapmomenten ervaren.

Cafeïne en harde muziek helpen maar even
Een open raam of muziek kan de vermoeidheid kort onderdrukken, maar werkt daarna averechts. Experts raden dan ook aan om uitgerust te vertrekken en niet langer dan twee uur achter elkaar te rijden. Ga ook niet te zwaar tafelen voor vertrek, zorg dat je voldoende water drinkt, en houd de autoventilatie in de gaten.

Begint de vermoeidheid toch toe te slaan? Twijfel niet, maar stop even en doe een paar rek- en strekoefeningen. Of nog beter: draai de bestuurdersstoel even achteruit en neem een korte ‘powernap’ van 10 à 20 minuten. Het wakker worden voelt misschien even vervelend, maar je voelt je snel weer scherp.

Ribbelstroken
Naast de verantwoordelijkheid van de bestuurder, kunnen beleidsmakers ook maatregelen treffen om ongelukken te vermijden. Zo zijn ‘ribbelstroken’ langs de snelweg een effectieve manier om secondenslaap te bestrijden: de stroken maken lawaai zodra je eroverheen rijdt. In Pennsylvania hebben deze trilstroken ervoor gezorgd dat het aantal ongelukken met maar liefst 70 procent is gedaald, meldt het Duitse blad Stern.

Zelfoverschatting
Belangrijk om te weten: de grootste oorzaak van secondenslaap is zelfoverschatting. Veel bestuurders negeren de adviezen om bij vermoeidheid een pauze te nemen. Helaas moet het soms eerst goed misgaan om de ernst van de situatie te beseffen. Hopelijk zonder dat zo’n gevaarlijk dutje eindigt in een nachtmerrie.

Symptomen van vermoeidheid achter het stuur: